Ostatnio podczas webinaru spotkałam się z Kasią, a także z Kubą Udzielą z Humeo by porozmawiać na temat syndromu impostora w pracy rekrutera. Rozmowa potrwała niemal dwie godziny! Możesz obejrzeć nagranie, ale przygotowałam też dla Ciebie notatki z naszego spotkania.
Definicja syndromu impostora
Syndrom impostora (in. syndrom oszusta) to termin psychologiczny, który odnosi się do wzorca zachowania, w którym osoby (nawet te z dużymi osiągnięciami) wątpią w swoje umiejętności i stale obawiają się, że zostaną zdemaskowani jako oszuści. Ponadto wierzą, że ich zasługi są nieprawdziwe, przekłamane lub wynikają ze szczęścia, a nie kompetencji.
Zarys historyczny
Pierwszą znalezioną przeze mnie publikacją pod terminem “impostor” jest “The Imposter Phenomenon in High Achieving Women: Dynamics and Therapeutic Intervention” (tł. “Syndrom oszusta wśród kobiet o wysokich osiągnięciach: dynamika i interwencja terapeutyczna”) autorstwa Pauline Rose Clance & Suzanne Imes z 1978r.
W grupie 150 kobiet o wysokich osiągnięciach autorki badały postrzeganie sukcesów uczestniczek. W trakcie rozmów padały stwierdzenia ze strony badanych kobiet, że zostały błędnie przyjęte na studia magisterskie z powodu błędu komisji rekrutacyjnej (sic!) a wiele z nich, będąc już na studiach twierdziło, że ich wysokie wyniki egzaminów wynikają ze szczęścia, błędnych ocen lub błędnej oceny profesorów.
Ponadto w publikacji autorki przytoczyły badanie z 1976 r. przeprowadzone przez Kay Deaux, z którego wynikało, że kobiety częściej przypisywały swoje sukcesy czynnikom zewnętrznym (np. szczęściu) gdy mężczyźni przypisywali sukcesy czynnikom wewnętrznym (przeświadczeniu o własnej wartości). W przypadku odwrotnej sytuacji, czyli niepowodzenia, kobiety wskazywały przyczynę we własnej wartości a mężczyźni czynnikom zewnętrznym – to bardzo ważna obserwacja, która jest bardzo istotnym objawem syndromu impostora.
Wg badania przeprowadzonego przez Kay Deaux, kobiety częściej przypisywały swoje sukcesy czynnikom zewnętrznym (np. szczęściu) gdy mężczyźni przypisywali sukcesy czynnikom wewnętrznym (przeświadczeniu o własnej wartości).
W odwrotnej sytuacji, czyli w przypadku niepowodzenia, kobiety wskazywały na przyczynę wewnętrzną, gdy mężczyźni wskazywali przyczynę w czynnikach zewnętrznych.
Aby scharakteryzować swoje wnioski, autorki ukuły termin „syndrom oszusta”
Inną publikacją, która przykuła moją uwagę była “Imposter Syndrome: Treat the Cause, Not the Symptom” (tł. Traktuj przyczynę, a nie objaw) autorstwa Samyukta Mullangi i Reshma Jagsi z 2019 r., której już sam tytuł wiele sugeruje.
Z ogólnych obserwacji na platformie PubMed – z roku na rok liczba publikacji w temacie syndromu impostora wzrasta, widać coraz większe zainteresowanie. Znalazłam parę publikacji odnoszących się do zawodów medycznych – pielęgniarek, lekarzy, lekarzy weterynarii, ale to wcale nie oznacza, że syndrom dotyka konkretne grupy zawodowe.
Cechy osobowości powiązane z syndromem impostora
Osoby lękowe, neurotyczne mają większe skłonności do tego syndromu, jak również osoby o zespole poniższych cech:
- Urodzony Geniusz – przekonany, że jest urodzonym geniuszem, w związku z czym dlatego tak łatwo przyswaja wiedzę. Kiedy ma trudności z zapanowaniem nad jakimś tematem – czuje wstyd. Ocenia się także na podstawie skuteczności za pierwszym razem.
- Solista – nie potrafi prosić o pomoc, ponieważ uważa, że poproszenie o nią ujawni jego niekompetencję.
- Perfekcjonista – ma zbyt wysokie oczekiwania, które w zderzeniu z rzeczywistością mogą być nierealne. Posiada wysoką potrzebę kontroli, poczucie, że tylko on może wykonać zadanie dobrze, choć zawsze mógłby to zadanie zrobić jeszcze lepiej.
- Ekspert od wszystkiego – miarą jego wartości jest spektrum wiedzy, jeśli nie będzie wiedzieć dostatecznie dużo, będzie się bać, że zostanie zdemaskowany jako oszust, niedoświadczony, wiedzący za mało.
- Super Woman / Super Man – osoba ze skłonnościami do przepracowywania się w związku z poczuciem, że znajduje się w otoczeniu wykształconych współpracowników przypadkiem, oszukując. Odczuwa stres gdy nie pracuje, czuje, że to strata czasu. Potrafi porzucić swoje hobby na rzecz pracy.
Inne czynniki wpływające na rozwój syndromu impostora
Trudno wskazać na jeden czynnik, który prowadzi do rozwoju syndromu impostora. Zagadnienie jest skomplikowane, a objawy nie są wynikiem pojedynczego zdarzenia. Oto inne czynniki, które mogą prowadzić do rozwoju syndromu oszusta:
Przyczyny rodzinne bądź behawioralne
Wywieranie presji przez rodzinę lub otoczenie w czasach młodości, poczucie że zdobyte oceny nie były wystarczająco dobre dla innych, stanie w cieniu rodzeństwa a także stawianie przez rodziców bardzo wysokich oczekiwań mogą ukształtować w dalszej perspektywie pojawienie się syndromu impostora.
Pamiętasz takie komunikaty?
„Jak mi pójdzie na kartkówce – to nie dlatego, że się nauczyłem, tylko dlatego, że było to łatwe” to dzisiejsze „Jak dostanę awans, to nie dlatego, że się sprawdzam i mam kompetencje, a dlatego, że nie było nikogo lepszego.”
„Czemu 4 a nie 5 na koniec roku?” mogły dać Ci przekonanie, że „Cokolwiek nie zrobię, nie jestem dostatecznie dobry.”
Do powyższego punktu można też zaliczyć wpojone przekonanie, że aby zasłużyć na miłość trzeba mieć osiągnięcia
.
Syndrom małego Azjaty
Czyli cokolwiek nie zrobisz, zawsze znajdzie się mały Azjata który zrobi to szybciej i lepiej – znacie to powiedzenie? 😉
Nieograniczony dostęp do informacji
Widzimy, ile jeszcze nie wiemy, ponadto nigdy nie będziemy w stanie wiedzieć wszystkiego, co może spowodować lęk.
Krzywa uczenia się (learning curve)
Kiedy zaczynamy nową karierę zawodową wszystko jest nowe, także to, czego się uczymy. Wydaje nam się wtedy, że szybko się rozwijamy. Z czasem tempo spada a z nim poczucie rozwoju, niekiedy też przyswajanie nowych umiejętności przestaje być takie proste jak na początku, więc możemy mieć poczucie że niczego się nie uczymy, stoimy w miejscu, OSZUKUJEMY.
Zwróć uwagę na to, jak powstaje cykl impostora:
Powtarzające się sukcesy, co gorsza, nie osłabiają syndromu tylko go wzmacniają.
Jak pracować nad syndromem impostora?
Dopóki nie uczynisz nieświadomego świadomym, będzie ono kierowało Twoim życiem, a Ty będziesz nazywał to przeznaczeniem.
Carl Gustav Jung
Przede wszystkim już samo wyłapanie schematów, które kierują naszym życiem to ważny, duży krok w pracy nad syndromem impostora. Syndrom oszusta pojawia się przy osiągnięciu sukcesu – świadomość tego jest dobrym wstępem do pracy nad nim. Ponadto:
Buduj poczucie własnej wartości
Pamiętaj jak ważne jest uznanie swoich umiejętności, osiągnięć, zasobów jako własnych, nikogo innego. Pamiętaj: większość z nas doświadcza zwątpienia w tym co robi, jest to naturalne, natomiast wątpliwości nie mogą kontrolować naszego życia.
Otaczaj się wspierającą społecznością
Mogą to być rozmowy z bliskimi (nie ważne czy to rodzina, czy nie 🙂 ), szukanie swojego miejsca w grupach online – w tym miejscu pragnę Cię serdecznie zaprosić do grupy na Circle ROC o nazwie Among us! Czyli impostor impostorowi… wsparciem :) Grupa ta ma być bezpieczną przestrzenią, w której możemy sobie porozmawiać na temat trudności z jakimi się spotykamy. Zamiast licytować się “kto ma gorzej” oferujemy sobie wzajemnie zrozumienie.
Skorzystaj z pomocy specjalisty
Gdy nie czujesz się na siłach, by pracować nad tym (bądź jakimkolwiek innym problemem!) samodzielnie to z własnego doświadczenia mogę doradzić Ci psychoterapię. Skoro z bolącym gardłem idziesz do internisty to z bólem duszy idziesz do psychiatry, psychologa bądź psychoterapeuty. I to jest ok. Nie czyni Cię to gorszym człowiekiem.
I pamiętaj:
Prośba o pomoc to nie słabość, a ogromna siła.
Przygotowując ten wpis skorzystałam ze stron:
